Zelf thuis papier maken is niet moeilijk, maar een beetje tijd, ruimte en geduld heb je wel nodig. Hier leer je stap voor stap hoe je jouw oude papier omtovert tot mooie nieuwe velletjes! We gebruiken daarbij de meest simpele materialen en ingrediënten.
Pulp
Het scheppen van papier begint met het maken van pulp. Je kunt online allerlei ingrediënten en ‘recepten’ vinden voor het maken van papier, maar omdat wij het zo duurzaam mogelijk willen doen, voegen wij nooit nieuw gekochte producten toe. Oud papier of natuurlijk afval is de enige basis voor onze pulp. Dat betekent dat we niet het gladste, witste of zachtste papier scheppen, maar dat vinden wij stiekem juist mooi!
Neem als beginnend papiermaker gewoon een stapel oud papier. Scheur het in kleine stukjes en week het een tijdje in water. Krantenpapier is niet echt geschikt, omdat het zo grauw wordt. Gebruik ook geen vies, glossy of te dik papier en bedenk dat alles wat een kleurtje heeft op één of andere manier terug te zien gaat zijn. Soms als kleine stukjes gekleurd papier in het geschepte vel, maar soms kleurt het ook je hele pulp. Als je wit papier wilt scheppen, scheur dan alleen wit papier (of zo wit mogelijk).
De snippers papier moeten nu oplossen tot vezels. Dat doe je door ze in een blender te gooien met ruim water. Let op: het is moeilijk om de blender na afloop vezelvrij te maken, dus gebruik bij voorkeur een oude blender of – als je vaak papier wilt maken – een blender speciaal voor het papier scheppen. Als je ziet dat het papier helemaal is teruggebracht tot kleine vezeltjes is de pulp klaar.
Scheppen
Om de pulp tot een vel papier te maken heb je om te beginnen een schepraam nodig. Dit is eigenlijk het enige ‘ingewikkelde’ materiaal dat bij papier scheppen komt kijken. Het schepraam bestaat uit twee houten ‘lijsten’, waarvan eentje gevuld is met een dun gaas. Zelf gebruik ik deze. Je kunt ze in verschillende maten kopen.
Daarnaast heb je een schepbak nodig. Het benodigde formaat hangt af van je schepraam. Je moet het schepraam gemakkelijk door het water in de bak kunnen halen, dus de diepte van de bak is zeker ook belangrijk. Ik gebruik soms een cementkuip die ik bij de bouwmarkt kocht en soms een grote opruimbak van de Action.
Nadat je de pulp in de bak hebt gegooid, voeg je water toe. De vezels en je handen houden van warm water, maar hoe kouder hoe duurzamer natuurlijk… Met de verhouding moet je een beetje experimenteren. Te weinig water zorgt voor veel te veel pulp op het schepraam, te veel water voor te weinig pulp. Sowieso moet je na iedere 2 of 3 vellen weer opnieuw pulp toevoegen. Gedurende het scheppen ben je steeds bezig de verhouding op peil te houden. Om de pulp en het water goed te mengen, roer je met een lange stok, lepel of hand door de bak.
Drogen
Als het vel geschept is, moet het klaar gemaakt worden om te drogen. Haal voorzichtig de bovenkant van het schepraam af en laat overtollig water nog eventjes druppelen in de bak. Daarna draai je het schepraam om (de pulp blijft aan het gaas plakken als het goed is) en leg je het met de pulp naar beneden op een viltmat. Dit noem je ‘koetsen’.
Er zijn bij hobbywinkels speciale viltmatten te koop, maar ik heb zelf een grote rol vilt gekocht bij de lapjeswinkel en daarna op maat geknipt (flink ruimer dan de maat van je schepraam). Je hebt zoveel viltmatten nodig als vellen die je wilt scheppen.
Daarna druk je met een sponsje voorzichtig op de achterkant van het gaas. Hiermee haal je nog meer vocht weg. Knijp het water tussendoor leeg in de schepbak. Duw daarna met je vingers goed langs de randen, zodat je de vezels in het vilt duwt (maar schuif niet heen en weer!). Probeer dan het schepraam te verwijderen, terwijl de papiervezels achterblijven op het vilt. Dit is een lastig stukje. Als het vel papier breekt, moet je helaas opnieuw beginnen.
Als het gelukt is het schepraam weg te halen zonder het vel te breken, leg je een dunne viltdoek op het geschepte vel. Ook deze koop ik bij de lapjeswinkel en knip ik zelf op maat. Rol voorzichtig met een roller over het vilt om nog meer vocht uit het vel te krijgen. Omdat de viltdoek hierbij nat wordt, is het fijn om in ieder geval één viltdoek per twee geschepte vellen te hebben.
Daarna is het vel klaar om te drogen. Hang het vilt met wasknijpers aan een droogrek. Let op: er kan water uit het vilt lekken, dus leg een stuk plastic onder het droogrek als je de vloer wilt beschermen.
Nu is het een kwestie van wachten. Afhankelijk van de temperatuur gaat het sneller of langzamer. Hoe langzamer het droogt, hoe mooier plat het vel blijft, dus zorg dat je het rek niet in teveel warmte zet. Als het vel toch wat bol is gaan staan, kan je het na het drogen nog een tijd onder een stapel zware boeken leggen. Houd hoe dan ook rekening met een dag of twee voor het hele droogproces.
Opruimen
Het minder leuke deel van papier maken, naar mijn mening, is het opruimen. Het lukt je nooit om alle vezels in de bak op te scheppen. Je papier wordt simpelweg veel te dun aan het eind. Als je de bak niet wilt of kunt laten staan tot een volgend gebruik zal je het moeten opruimen en dan bij voorkeur op een manier dat je niet al die overgebleven vezels door de afvoer gooit.
De gemiddelde zeef is niet fijn genoeg om de vezels op te vangen. Ik gebruik daarom een oude panty. Wel eentje die geen grote gaten heeft natuurlijk… Met een kan giet ik het water uit de bak een been van de panty in. Ik doe dit in de badkamer, boven het bad of de douchebak. De vezels blijven in de panty hangen (je krijgt een leuke bal onderin) en het schone water stroomt weg. Helemaal goed is natuurlijk om dit water weer op te vangen en te bewaren voor een volgende keer.
Met de pulp in de panty kan je overigens gewoon weer andere dingen maken. Gebruik het bijvoorbeeld voor papier maché.
Extra tips
Houd het schoon! Hoewel je het tijdens het scheppen misschien niet altijd ziet, wordt na het drogen vaak duidelijk wat je allemaal per ongeluk hebt meegeschept. Stofjes, haartjes, kleine draadjes, het blijft allemaal liggen in de papiervezels. Zorg dus dat je materiaal altijd schoon is voordat je begint. Ik spoel alles altijd af, zeker de bak waarin ik schep.
Éen keer was er een stukje plastic ongezien in mijn blender beland. Tijdens het scheppen ontdekte ik allerlei kleine stukjes plastic, die de vezels los trokken als ik het probeerde weg te halen. Helemaal niet handig. Houd alles dus goed schoon, draag lang haar in een staart of knot en trek geen pluizige kleding aan.
Houd het droog! Papier scheppen is een natte bezigheid. Als je een atelier hebt waar je zorgeloos tekeer kan gaan is dat allemaal niet zo problematisch. Maar heb je een plekje thuis, dan wil je het een beetje droog houden. Ik heb altijd een handdoek onder de bak waarin ik schep, die doorloopt tot de tafel waar ik het schepraam omkeer. Met een andere handdoek veeg ik de tafel tussen de verschillende vellen door steeds weer droog.
Daarna moeten de vellen drogen. Vaak drupt er nog water naar beneden, die je niet op de grond wilt hebben. Ik leg daarom eerst een groot vel bubbelplastic neer (je hebt vast ooit wel iets besteld waar dat omheen zat). Daarbovenop komt een badhanddoek en daarbovenop zet ik het droogrek. Nu kan het papier druppelen wat het wil, maar blijft mijn vloer mooi droog!
Take it easy! Ik ben ooit begonnen met papier maken om minder gestresst te zijn. Dat werkt goed, omdat je echt rustig te werk moet gaan. Als je te wild heen en weer beweegt met je schepraam gaan de vezels teveel schuiven. Wacht je niet tot het water er goed is afgelopen, krijg je een natte boel op je tafel. Als je te snel het schepraam los wilt halen van het papier, breekt het zonder twijfel. Wanneer je het papier al lostrekt van het vilt voordat het goed droog is, kan je daarna weer aan de slag om de bobbels eruit te krijgen.
Probeer te omarmen dat het een langzaam en rustig proces is. Accepteer dat je pas over een paar dagen papier hebt.
